Dit artikel verscheen eerder op Uitgever 2.0
Gisteren kondigde het CPNB aan “hard te zullen optreden” tegen de initiatiefnemer van het digitale alternatief voor het boekenweekgeschenk. Natuurlijk staat het CPNB in zijn recht als het gaat om het ongeoorloofd meeliften op de naam “Boekenweek”. Maar je kunt je afvragen of de wijze van reageren niet contra-effectief uitwerkt. Ik vermoed dat we nog veel meer van dit soort conflicten tegemoet kunnen zien.
De stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek had onder leiding van oud-directeur Henk Kraaima weinig op met het digitale boek. “Het is allemaal heel veel werk en het levert niets op en gaat ten koste van echte boeken”, was diens mening over ebooks.
Daar leek verandering in te komen toen vorig jaar Eppo van Nispen het roer overnam van Kraaima. Van Nispen leek het digitale boek althans een warmer hart toe te dragen. In een interview op Manuscripta met eReaders.nl zei hij zelfs “Papier of digitaal, maakt me geen zak uit”.
Maar al snel rezen er twijfels of het CPNB de komende Boekenweek echt werk ging maken van een ebook versie van het boekenweekgeschenk. “Geen onwil,er zijn verschillende hobbels in deze te nemen en daar zijn wij al een aardig eind mee”, aldus Van Nispen, zonder verder in te gaan op de vraag welke hobbels dat dan zijn.
Dit alles was voor Peter de Ruiter, zelf auteur en initiatiefnemer van de eBookstick, aanleiding om eens te kijken of het niet mogelijk zou zijn om een digitaal alternatief voor het boekenweekgeschenk te realiseren. Hij benaderde de CPNB naar eigen zeggen enkele malen met het idee, maar kreeg geen reactie en besloot daarop om het idee zelf verder uit te werken.
Hij vond Lydia Rood bereid om een verhaal te schrijven en het “e-boekenweekgeschenk” zou beschikbaar komen in de vorm van een zogeheten krasboek. Een krasboek is de cover van het boek gedrukt op zwaar papier, met flaptekst en een krascode. Met deze unieke code kan de lezer het ebook gratis downloaden op www.ebookgeschenk.nl. De bedoeling was om het krasboek in de winkel uit te reiken bij aankoop van een ereader, een luisterboek of na aankoop van een ebook.
De CPNB was echter not amused over De Ruiters initiatief: Van Nispen: “Dit kan gewoon niet. Hij kan niet als een freerider meerijden op de naam van de Boekenweek. Wij zijn de enige die recht hebben op deze naam. De Boekenweek is van het vak en het is niet de bedoeling dat een individuele partij er geld aan verdient. Ieder initiatief dat het vak beter maakt, omarmen we, maar je kunt niet met een merk aan de haal gaan.”
Natuurlijk heeft het CPNB gelijk en is het niet goed te praten dat andere (commerciële) partijen de indruk wekken een actie uit te voeren onder vlag van de Boekenweek. Toch riep de wijze van reageren veel weerstand op bij de bezoekers van het forum op eReaders.nl en op Twitter. Veel mensen vinden dat het CPNB zich belachelijk maakt door eerst jaren het ebook bewust links te laten liggen en nu ineens “hard op te zullen treden” tegen mensen die iets willen organiseren met een ebook tijdens de Boekenweek.
Volgens mij ligt de kern van het probleem echter niet in het al dan niet beschermd zijn van de naam Boekenweek en het juridisch getouwtrek over wat er onder “meeliften” verstaan kan worden. Het gaat er veel meer om dat het klassieke boekenvak zich overvallen voelt door allerlei partijen, klein en groot, die veranderingen door willen voeren in de wijze waarop het vak georganiseerd is en functioneert, en daar meestal op een nogal verzuurde wijze op reageert.
Dat bleek onlangs bijvoorbeeld met het verzet van de door het KBb vertegenwoordigde boekverkopers tegen het door het Centraal Boekhuis doorleveren van ebooks aan de iBookstore van Apple. Ook de onvrede over het scannen van boeken door Google – weliswaar soms op basis van valide argumenten – hoort thuis in deze categorie. En nu dus de weerstand van het CPNB tegen initiatieven die door anderen worden uitgevoerd.
In mijn beleving is dit allemaal onderdeel van de radicale transitie die het boekenvak op het punt staat door te gaan maken. De Apples, Amazons en Googles van deze wereld wachten echt niet op “het formuleren van een gezamenlijk standpunt, het onderzoeken van mogelijkheden, het bij elkaar zoeken van partners, het formeren van een gezamenlijk platform”, zoals je dat zo vaak hoort in het boekenvak. Op de rem gaan staan is de primaire reactie.
Het zijn echter niet alleen de grote jongens die het boekenvak bedreigen. Ook aan de onderkant zijn het kleine, onafhankelijke, en ondernemende partijen die nieuwe rollen weten te vervullen of functies overnemen van bestaande partijen, simpelweg omdat ze geen last hebben van overhead, stroperige overlegorganen, managementleden zonder kennis van digitale zaken en aandeelhouders die alles het liefst bij het oude willen houden.
Mijn verwachting is dan ook dat we de komende jaren nog veel meer van deze “rellen” tegemoet kunnen zien. Maar de betekenis en invloedssfeer van gevestigde partijen wordt hoe dan ook uitgehold. Zij die handreikingen doen naar nieuwe spelers en samenwerking zoeken zullen uiteindelijk sterker staan dan partijen die ontwikkelingen van derden tegen willen houden, daar ben ik van overtuigd.
