Alles is gelinkt, alles is altijd verbonden. Dat is onze wereld vandaag. We hebben terabytes aan informatie die met een druk op de knop op te roepen is. Maar we hebben ook een hoop donkere materie: boeken. Door de gehyperlinkte wereld om ons heen zijn we steeds verder afgeraakt van de miljoenen boeken die sinds Gutenberg zijn gedrukt.
Dat is deels te wijten aan Google die tot nu toe boeken heeft uitgesloten van haar zoeksysteem. Alleen de meest gelinkte pagina’s verschijnen bovenaan de organische zoekresultaten. Deels is het te wijten aan boeken zelf, die een ver verwijderd universum zijn van ongelinkte analoge tekst.
De evolutie van het boek
Dit is een omissie, maar de lacune zal snel voorbij zijn: Googles Book Search wordt volwassen en Amazon’s Kindle is doorgebroken. Google heeft inmiddels zo’n 10 miljoen boeken gedigitaliseerd, sommigen out of print, sommigen heel obscuur. Is 2009 een belangrijk jaar voor de evolutie van het boek? Als dat zo is, dan heeft dat een enorme impact op hoe we schrijven en lezen.
Dupliceren van ideeën
Toen de steen van Rosetta en Lineair B ontcijferd werden, konden we hele pyramides lezen. Hele beschavingen met hun (religieuze) gebruiken, koningen, koninginnen en farao’s werden aan de wereld bekend. Toen de eerste gedrukte bijbel bij Gutenberg van de drukpers rolde, werd duidelijk dat de hele wereld zou kunnen gaan lezen en dat het tijdrovende monnikenwerk van handschriften kopiëren en illumineren gauw tot het verleden zouden gaan behoren. Het permanent maken en dupliceren van ideeën gaf innovatie een enorme impuls.
Schaduwbibliotheek
Met de lancering van de Kindle, die door de promotie van Oprah Winfrey nog een extra impuls kreeg, werd duidelijk dat boeken op een nieuwe manier tot de gelinkte, verbonden wereld kunnen gaan behoren. Stel je voor dat ieder boek doorzoekbaar is. Voor de wetenschap levert dat in ieder geval een voordeel: je kunt alle boeken over een onderwerp dat je hebt gelezen op je reader zetten en daar een zoekopdracht op zetten. Wie weet wat je hierdoor ontdekt!
Stel je voor dat je alles wat je als kind, tiener, student, volwassene hebt gelezen, bij je kunt dragen. Je kunt dan een soort schaduwbibliotheek creëren.
Met de ereader heb je een oneindige bibliotheek tot je beschikking. Een die je kunt uitbreiden terwijl je leest door al dan niet impulsieve aankopen. Je leest iets in een boek waardoor je de ingeving krijgt om een ander boek te kopen en dat verder te gaan lezen. Potentieel vervelend voor de auteur. Maar goed nieuws voor de boekverkoop.
Aandacht
Er is echter een verschil tussen online of digitaal lezen en boeken lezen. Online of digitaal lezen is vluchtig, je klikt van blogpost naar krantenartikel naar opiniestuk, ondertussen commentaar achterlatend, twitterend, e-mailend en hyvend. Je aandacht is versnipperd, je bent nooit lang op dezelfde website.
Een boek dwingt je om te gaan zitten en met aandacht te lezen, zonder dat er andere afleidingen zijn zoals banners en andere reclame uitingen. Je blijft gefocust op de inhoud van het boek, op een betoog, of op de verhaallijn. Je wordt ondergedompeld in het verhaal dat de auteur je wil vertellen.
Boeklogs
Nu boeken gedigitaliseerd gaan worden, zullen er online boeklogs gaan ontstaan. Een soort permanente boekenclubs waar lezers passages neerzetten die hen ontroerden, boos maakten of inspirerend vonden en waarop andere lezers weer kunnen reageren. Je zult nooit meer alleen een boek lezen. Is dit een eng vooruitzicht? Te weten dat iedere passage die je leest al honderdduizend keer binnenstebuiten is gekeerd op internet en minstens net zoveel interpretaties heeft gekregen? Nee, dat denk ik niet. Je ontdekt dat er mensen zijn die hetzelfde denken over een scene, of misschien heel anders. Het internet heeft in de 15 jaar dat het aan het grote publiek bekend is verschillende mensen uit alle windstreken bij elkaar gebracht die dachten dat ze alleen stonden in hun hobby of interessegebied.
Lezen zal van een fundamentele private uitwisseling tussen schrijver en lezer evolueren naar een aangelegenheid van een gemeenschap. Boeken uit alle windstreken zullen gelezen, geannoteerd en geïndexeerd worden door Google en de verschillende boeklogs en al die boeken, hoofdstukken, pagina’s, alinea’s, ja zelfs zinnen, zullen met elkaar de strijd aangaan om de lezer te boeien en gelezen te worden. Citaten zullen strijden om Googles aandacht.
Niet alleen zullen boeken op termijn per hoofdstuk verkocht gaan worden, waarmee de cliffhanger weer terugkomt, ook zullen korte verhalen het goed gaan doen op de markt. Zoals iTunes heeft gedaan voor het muziekalbum. Waarom zou je geen afspeellijst maken voor je mysterie, fantasy, non-fictie, novelle en gedichten, zoals je dat doet met je mp3’s.
Wat als het ebook een verdienmodel genereert, zoals bijvoorbeeld iTunes, waarmee kranten ook geld kunnen vragen voor artikelen? Wat als het ebook de krant redt?
”Stop de persen!”
Wat als het ebook de held wordt van de kranten? Willen we dat eigenlijk wel? Vanuit milieu oogpunt niet. De ondergang van de krant wordt wel gezien als een overwinning voor het milieu. Om een krant te maken heb je heel veel water en energie nodig. Ook is de CO2 uitstoot heel groot. Denk bijvoorbeeld aan het kappen van bomen en weer aanplanten ervan, het vervoer van het hout naar fabrieken waar er papier van gemaakt moet worden, het drukken van de krant, fabriceren van inkt en het vervoer naar de abonnees. Vervolgens moet na het lezen van de krant het papier weer opgehaald worden en gerecycled. Ook dit levert de nodige milieubelasting op.
Ereaders, met name de eInkreaders, gebruiken alleen energie om het scherm op te bouwen. Daarna kun je doorlezen en gebruik je nauwelijks energie meer. Uiteraard zijn er productiekosten en transportkosten voor het maken en verkopen van ereaders. Maar er hoeven geen bomen voor omgehakt te worden en hij gaat langer mee dan een krant. Wat je op je op je ereader zet aan ebooks, e-papers en e-zines, kun je zonder al te veel problemen weggooien en zorgt uiteindelijk alleen maar voor rommel in cyberspace.
Conclusie
Al met al kunnen we stellen dat digitaal lezen beter is voor het milieu, ondanks dat we het alleen lezen ervoor moeten opgeven. Ieder voor zich zal de afweging moeten maken of hij zijn directe relatie met de auteur wil opgeven voor een betere wereld.
Nog altijd kun je ervoor kiezen in een lekkere armstoel te gaan zitten met je ereader in de hand. Nog altijd kun je zelf kiezen of je op het internet uitentreuren de betekenis van alle zinnen in je boek wil bespreken. Nog altijd kun je je helemaal laten opgaan in de wereld die de auteur voor jou heeft gecreëerd. Nog altijd zul je alles om je heen kunnen vergeten als je een boek leest. Mijn ervaring is dat het niet uitmaakt of je digitaal leest of van papier. Een boek blijft een boek. Het pakt je of het pakt je niet. Opgaan in een verhaal heeft te maken met het vakmanschap van de schrijver en niks met hoe je het boek leest.
(Via: Wall street journal en New York Times.)
