Een zaaltje met een eenzame bibliothecaris (m/v), een bureau met daarachter een stapeltje ereaders, een rijtje computers met ebooksoftware en een schuifelende 70+’er die hulp nodig heeft om de ebooks op de geleende ereader te krijgen. De bibliotheek is verworden tot pompstation.
Is dat de sombere toekomst van de bibliotheek? Een pompstation waar mensen ebooks op hun ereader laten zetten? Dat is wel een heel trieste toekomst voor een instituut dat zijn wortels heeft in de Sumerische tijd, zo’n 5000 jaar geleden.
De doorbraak van het ebook in Nederland is niet meer te houden. Steeds meer mensen kopen een ereader, steeds meer mensen lezen ebooks. Zelfs uitgevers begrijpen dat ze hun eigen graf graven als ze geen ebooks naast de papieren versies gaan uitgeven. Ook in steeds meer boekhandels liggen ereaders in de etalages voor de verkoop.
Wat is de rol van de bibliotheek?
Volgens Wikipedia is een bibliotheek een instantie die documenten verzamelt, ordent en beschikbaar stelt. Al sinds de oudheid zijn bibliotheken bekend. De bekendste is wel de Bibliotheek van Alexandrië die in vlammen opging.
Traditioneel is een bibliotheek een instituut waar je naar toe gaat om boeken te lenen, die binnen drie weken uit te lezen en ze vervolgens weer terug te brengen binnen de gestelde tijd omdat je anders een te laat boete krijgt. Of je verlengt het boek om wat extra tijd te hebben om het te kunnen uitlezen.
Maar hoe nu verder? Je hoeft je huis niet meer uit om een boek te kopen. Zowel digitaal als in papieren vorm kun je een boek binnen 24 uur bij je thuis hebben. Dus waarom zou je op je fiets stappen en naar de bibliotheek gaan om een boek te lenen, waar honderden zo niet duizenden andere mensen voor jou al in gelezen hebben. De bibliotheek is wat dat betreft misschien wel overtollig geworden voor het verkrijgen van boeken.
Hoe moet de bibliotheek zich aansluiten bij de huidige digitale leesrevolutie die zich nu voltrekt? Een idee is natuurlijk dat de bibliotheek tegen betaling ereaders gaat uitlenen, met een catalogus waar je ebooks kunt aanvinken die je op de ereader hebben wil. De bibliothecaris en zijn medewerkers kunnen mensen helpen om de ebooks op de ereader te zetten. Teruggebrachte ereaders worden leeggetrokken en weer ter beschikking gesteld om uitgeleend te worden. De bibliotheek is dan een pompstation: ebooks op de ereader pompen en er weer afhalen.
Een praktisch probleem daarbij is: wanneer is een ebook uitgeleend? Nu heeft een bibliotheek van ieder boek 3 of 4 exemplaren. Als die allemaal uitgeleend zijn, is het boek niet meer te lenen en kun je het reserveren. Maar een digitaal bestand kan niet uitgeleend zijn. Dat is ontelbare keren te kopiëren, dat is de natuur van een digitaal bestand. Maar als een digitaal bestand niet uitgeleend raakt, dan beweegt de bibliotheek zich in de wereld van de boekhandel: er is geen noodzaak om het boek te kopen, voor een paar euro kun je het lenen. En zo kannibaliseer je als bibliotheek de boekhandel door hun opbrengsten af te snoepen.
Wat moet je dan als je bibliotheek bent? Je kunt digitaal lezen niet aan je voorbij laten gaan en waarschijnlijk wil je ook geen “pompstation” worden. De bibliotheken staan voor een enorme uitdaging om een rol te kiezen in de revolutie van het digitale lezen. Welke rol dat wordt, staat nog te bezien. Hebben jullie ideeën over de rol van de bibliotheek?
