Vooruitblik op 2012: wordt digitaal lezen in Nederland eindelijk volwassen?

0

Het nieuwe jaar staat voor de deur en ongetwijfeld brengt 2012 weer veel nieuwe ontwikkelingen op het gebied van digitaal lezen. Wiebe van eReaders.nl zet een aantal gebeurtenissen die we mogen verwachten op een rijtje, waaronder de marktintroductie van Kobo en het uitbreken van een format war.

Lagere btw op ebooks
Het jaar begint gelijk met een belangwekkend feit: Luxemburg en Frankrijk laten ebooks per 1 januari onder het lage btw tarief vallen. Dat is in strijd met Europese regelgeving, die bepaalt dat digitale boeken onder het hoge btw tarief moeten vallen (tenzij ze op een fysieke drager geleverd worden). Maar naar het schijnt hebben Luxemburg en Frankrijk de definitie van het fenomeen ‘boek’ dusdanig veranderd dat ook ebooks binnen de definitie vallen en daarmee min of meer de Europese regelgeving omzeilen.

In Nederland blijft het hoge btw tarief voor ebooks voorlopig gehandhaafd, maar toch kan het Luxemburgs/Franse besluit consequenties hebben voor Nederlandse ebooklezers. Amazon en Apple zijn immers statutair gevestigd in het groothertogdom en zij leveren hun ebooks aan Europese lezers uit via Luxemburg. Dat betekent dat de 15% btw die nu van toepassing is op ebooks uit de iBookstore – en in de toekomst uit de Nederlandse Amazon Kindle store – omlaag gaat naar 3%.

Dit kan tot gevolg hebben dat de ebooks van Apple en Amazon ruim 10% goedkoper aangeboden kunnen worden dan door Nederlandse ebookwinkels, bij een gelijkblijvende opbrengst voor de uitgevers en de betreffende retailers. Waarschijnlijker is dat uitgevers de verkoopprijzen gelijk houden, waardoor hun marges met ruim 10% toenemen. Dit laatste ligt extra voor de hand omdat uitgevers altijd bruto verkoopprijzen opgeven bij Apple en Amazon en een verandering van btw tarief dus niet automatisch leidt tot lagere prijzen. In dit kader is het komend jaar ook interessant om te volgen wat het onderzoek naar illegale prijsafspraken tussen o.a. Apple/Amazon en uitgevers oplevert.

Kobo van start
Komend voorjaar zal Kobo officieel van start gaan in Nederland. De Kobo ereader wordt inmiddels al verkocht in Nederland, en de eerste Nederlandse ebooks zijn al gesignaleerd in de webwinkel van Kobo, maar de officiële marktintroductie moet nog komen; tot nu toe was er sprake van een soft launch.

Kobo ereader

Op zich heeft Kobo een aantrekkelijke propositie voor Nederlandse lezers. Net zoals Amazon biedt Kobo een ecosysteem waarin content, ereaders en apps op elkaar afgestemd zijn. Als je een ebook koopt bij Kobo dan kun je deze dus lezen op de Kobo ereaders en in de Kobo apps voor iPhone, iPad en Android. Bookmarks en aantekeningen worden automatisch gesynchroniseerd tussen de verschillende devices.

Het succes van Kobo valt of staat met de marketing, want het bedrijf heeft nog maar weinig naamsbekendheid in Nederland, en natuurlijk met het aanbod van Nederlandstalige ebooks. Dat aanbod is nu nog vrij mager, maar zal snel toenemen, helemaal als Kobo wordt aangesloten op het digitaal platform en ze alle ebooks uit deze database kunnen gaan aanbieden. Maar naar verwachting zal Kobo veel last krijgen van Amazon, tenzij deze speler (veel) later actief wordt in Nederland.

Digitaal platform
Na maanden van gesteggel tussen boekverkopers (verenigd in de Koninklijke Boekbond) en uitgevers (hierin vertegenwoordigd door de Groep Algemene Uitgevers) lijkt het digitaal platform er in 2012 toch echt van te komen. In een samenwerking tussen Centraal Boekhuis en het Belgische ePagina zal de bestaande infrastructuur van eBoekhuis verder uitgebouwd worden. Het digitaal platform moet uiteindelijk iedere partij die ebooks en apps wil aanbieden of distribueren van dienst zijn.

Een eerste versie van het digitaal platform moet volgens de plannen in april opgeleverd worden. Gezien de complexiteit van het project is dat een ambitieuze doelstelling. Aan de andere kant, een belangrijk deel van het platform is met het eBoekhuis al ontwikkeld en operationeel. Spelers als Amazon en Kobo kunnen in theorie derhalve snel het aanbod van Nederlandse uitgevers beschikbaar maken. In theorie, want de besluitvorming rond de aansluiting van dergelijke partijen is vooral een politiek proces waarin veel tegengestelde belangen spelen.

Tabletmania
In de eerste helft van 2012 zal waarschijnlijk de iPad 3 het levenslicht zien. Twee geruchten die van belang zijn voor ebookliefhebbers hebben te maken met het scherm van deze tablet: de iPad 3 wordt mogelijk uitgerust met een hoge-resolutie Retina scherm, of er komt een kleine broer van de iPad met een 7” scherm.

Dat tablets de ereader inhalen moge duidelijk zijn. Ereaders met een eInk scherm zullen verder in prijs dalen en verstokte lezers zullen hun ereader zeker niet zomaar inruilen voor een tablet. Maar het grootste deel van de Nederlanders wil toch meer doen met een device dan alleen lezen en kiezen voor een tablet. Waarop veel mensen zullen ontdekken dat je best fijn kunt lezen vanaf een tablet. De grote vraag is dan welke ebook app de meeste klanten zal gaan trekken: is het de app van Kobo, de Kindle app van Amazon, de iBookstore van Apple of toch een app van een Nederlandse webwinkel?

De enige serieuze concurrent voor de iPad lijkt in de VS momenteel de laaggeprijsde Kindle Fire te zijn. Deze is voorzien van een 7” lcd scherm en is vooral geschikt voor de weergave van content die bij Amazon is aangeschaft. Met de marktentree van Amazon in Nederland is het waarschijnlijk dat ook de Fire hier aangeboden gaat worden en dat Apple ook hier concurrentie tegemoet kan zien.

Kindle Fire

De fusie tussen ereader en tablet, die werd ingeluid door schermtechnologieën als die van Pixel Qi en Mirasol, lijkt nog ver weg. In Zuid Korea ligt er weliswaar een ereader met een Mirasolscherm in de winkels, maar de Kyobo Reader is nog alles behalve een product dat klaar is voor acceptatie door de grote massa. De kans dat we in 2012 een tablet zien die net als een ereader buiten gebruikt kan worden en dagen of zelfs weken op één batterijlading doet is dan ook klein.

ePub 3: het einde van ebook apps
In 2011 werd de laatste hand gelegd aan de derde versie van de ePub standaard. ePub 3 voorziet in mogelijkheden om audio en video in te sluiten in ebooks, alsook interactieve elementen. Dat maakt o.a. interactieve kinderboeken, mooi opgemaakte fotoboeken en multimediale studieboeken mogelijk. Doordat ePub 3 voor een groot deel gebaseerd is op bestaande technieken als HTML5, javascript en CSS zal de implementatie van ePub 3 in ereading apps op tablets en smartphones waarschijnlijk niet lang op zich laten wachten. Bezitters van een ereader met eInk scherm zullen uiteraard minder profijt hebben van ePub 3, door de beperkingen van deze schermtechniek.

Alice in Wonderland ebook app

Dat betekent waarschijnlijk een vroegtijdig einde van het fenomeen ‘ebook app’. Apple is al veel restrictiever geworden in het toelaten van ebook apps in de app store, een ebook moet echt heel wat meer bieden dan alleen tekst en plaatjes wil het als app geplaatst worden. Met ePub 3 vervalt de behoefte aan de app-vorm waarschijnlijk voor 99%. Dat is goed nieuws voor uitgevers, die dan niet meer gebonden zijn aan merkgerelateerde app stores. Maar ePub 3 is weer niet uitwisselbaar met Kindle Format 8, de laatste iteratie van het Kindle ebookformaat van Amazon.

Het lezen van ebooks in de browser zal nog geen hoge vlucht nemen in 2012. Alhoewel er inmiddels redelijk overtuigende web apps bestaan waarin je prima ebooks kunt lezen, is de snelheid en het bedieningsgemak nog niet zo hoog als we van native apps gewend zijn. Voorlopig zullen hybride modellen (waarbij er sprake is van downloads en de synchronisatie van bookmarks en aantekeningen via de cloud verloopt) leidend zijn.

Amazon en het begin van de format war
Eén van de meest belangwekkende gebeurtenissen voor ereadend Nederland zal de komst van Amazon zijn. In de wandelgangen gonst al maanden het gerucht dat Amazon na onder andere Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië ook Nederland aan gaat doen. Als je bedenkt dat Amazon eigenhandig de ebookmarkt in de VS tot ontwikkeling heeft gebracht met de Kindle dan is het niet vreemd dat Nederlandse boekverkopers en uitgevers de komst van Amazon met argusogen bekijken.

Er zit echter een keerzijde aan de komst van het Kindle ecosysteem. Amazon hanteert immers een eigen ebookformaat dat niet compatible is met ePub. Eenvoudige (tekstgebaseerde) boeken zijn weliswaar vrij eenvoudig om te zetten, maar grafisch complexere ebooks – laat staan multimedia ebooks – zijn niet zomaar om te zetten. Om het allemaal nog wat lastiger te maken is het DRM systeem van Amazon ook niet vergelijkbaar met de Adobe DRM die hier nog altijd veelvuldig gehanteerd wordt.

Dat betekent een format war die zijn weerga niet kent. Was het vroeger nog ‘eenvoudig’ met Betamax, Video 2000 en VHS in de videotheek, nu krijg je ePub ebooks, al dan niet voorzien van Adobe DRM, en Amazon ebooks, al dan niet voorzien van Amazon DRM, en ePub ebooks voorzien van het DRM systeem dat Apple hanteert in de iBookstore, die allemaal niet onderling uitwisselbaar zijn.

Een handige consument kiest eieren voor zijn geld en gaat zijn eigen privé-ebookcollectie beheren, bijvoorbeeld met het gratis ebookbeheer programma Calibre. Dan moeten wel eerst alle ebooks ontdaan worden van DRM. Maar je moet wel behoorlijk technisch onderlegd zijn om dit te kunnen. Het wachten is eigenlijk op Neelie Kroes: het is te hopen dat zij de hardwarefabrikanten en ebookleveranciers dwingt om voor één (liefst ePub) ebookstandaard te kiezen, met één (liever geen) beveiligingssysteem. Tot die tijd is het chaos in digitaal lezend Nederland.

Kranten en magazines 1 op 1 naar tablets
In 2012 zullen weer veel meer kranten en magazines de gang naar tablets maken, mede geholpen door apps als Apples (en sinds kort Amazons) Newsstand, de Tijdschriften app van Sanoma en het Amerikaanse Zinio. Het ontwikkelen van eigen apps is daardoor niet meer noodzakelijk, aan de andere kant bieden voornoemde apps weinig meer dan een pdf versie van krant of magazine met daarin wat linkjes. Toch zijn dergelijke kranten- en magazineabonnementen redelijk in trek en valt er hier dus groei te verwachten.

Flipboard

Echte vernieuwing moet komen van apps als Zite, Flipboard en het recent gelanceerde Google Currents. Deze apps zorgen immers voor informatie op maat, waarbij de selectie van artikelen wordt gemaakt op basis van eigen voorkeuren en aanbevelingen vanuit je netwerk. De vraag is echter of zij kunnen voorzien in een passend businessmodel waardoor de deelnemende uitgevers ook een vergoeding gaan krijgen voor hun artikelen.

Voor het innovatieve artikelenplatform eLinea, dat werd ontwikkeld door eReaders Groep, valt het doek op 1 januari. Maar later in 2012 moet er een tweede versie van eLinea komen, met o.a. de toevoeging van een ‘all you can read’ abonnement, waardoor de lezer alle artikelen van alle uitgevers kan lezen voor een vast bedrag per maand.

Piraterij
Een onderwerp dat ook in 2012 hoog op de agenda van uitgevers zal staan in het fenomeen ebookpiraterij. Zo’n beetje alle actuele ebooks zijn te vinden op torrentsites en het lijkt er niet op dat het uitwisselen van bestanden snel uit te roeien valt. Dat beveiliging niet helpt wisten we al, en symptoombestrijding door o.a. stichting Brein haalt ook bar weinig uit.

Illegale ebooks op Marktplaats

Er is maar één manier om piraten de wind uit de zeilen te nemen. En dat is door ebooks goedkoop en zonder lastige beveiliging (en liefst in alle formaten, zie het stukje over de format war) aan te bieden. Consumenten willen echt wel betalen voor muziek, films en ebooks, mits ze niet het gevoel hebben belazerd te worden. En dat is nu wel het geval, getuige de niet aflatende discussies over dit onderwerp op o.a. het forum van eReaders.nl.

Uitgevers die blijven vasthouden aan hun papieren businessmodel met bijbehorende hoge ebookprijzen zullen te maken krijgen met grootschalige piraterij. Kleinere spelers (dat hoeven niet per sé uitgevers te zijn!) en ondernemende auteurs die durven te experimenteren met andere prijsstellingen en inspelen op de wensen van consumenten zullen veel minder last hebben van piraterij.

Wordt digitaal lezen in Nederland eindelijk volwassen?
De opmars van digitaal lezen is niet meer te stuiten. Bedroeg de marktomvang van digitale boeken in Nederland in 2011 nog zo’n 1-2% van het totaal, dit zal eind 2012 minstens op 5-10% komen te liggen. Eén en ander is sterk afhankelijk van de toetreding van een partij die het vak flink in beweging zet. Dit kan Kobo zijn, maar ook Amazon heeft sterke kaarten. Bol.com heeft digitaal lezen in Nederland op de kaart gezet, maar uiteindelijk lijkt het erop dat andere spelers er met de buit vandoor gaan.

Het Nederlandse boekenvak zal mede door de recessie en de opkomst van digitaal lezen sterker in de problemen komen. Begin 2012 zal bekend gemaakt worden of er nog toekomst is voor Selexyz, en zo ja, in welke vorm. Bol.com maakt zich op voor een strijd met Amazon. De kleinere boekhandels hopen op het digitaal platform, maar het is maar zeer de vraag of het platform de reddingsboei is waar men misschien op hoopt. Voor vele boekhandels zal het doek vallen in 2012.

Een marktomvang van 5-10% is nog niet voldoende om je hele business op te bouwen als uitgever of boekhandel, maar het is een aandeel dat niet meer verwaarloosd kan worden. Samen met de ontwikkelingen die eraan zitten te komen in 2012 is het wel veilig om te stellen dat digitaal lezen in Nederland langzaam volwassen is geworden. Maar er moeten nog vele hobbels genomen worden wil er sprake zijn van een gezonde technische en economische markt.

Wiebe de Jager
Volg Wiebe op twitter: @wdejager

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in