iLiad: het Boekenvak krijgt zijn eigen iPod-revolutie

0

Het Nederlandse iRex Technologies, een spin-off van Philips, presenteert deze maand haar eerste e-book lezer, de iLiad ER0100, die dankzij de nieuwe e-ink-technologie het leescomfort van gewoon papier biedt. Wiebe de Jager van ereaders.nl bespreekt de iLiad en plaatst de ontwikkeling van het e-book in een breder perspectief: Is de iLiad de iPod van de uitgeefindustrie?

Lang voor de dot-com hype werd de ondergang van het papier al voorspeld. De paperless office zou zich binnen een paar jaar aandienen. De manier waarop we nieuws consumeren zou drastisch veranderen en de krant zou overbodig worden. Boekhandels zouden vervallen tot curieuze papyrusmusea. Inmiddels weten we wel beter; treincoupés zijn elke dag bezaaid met Spitsen en Metro’s, de boekhandels doen nog altijd goede zaken en op een willekeurig kantoor hebben printers en kopieermachines nog nooit zoveel dode bomen voorzien van inkt en toner.

Niet zo vreemd, want lezen vanaf een monitor of PDA verveelt snel. Niet voor niets bevatten veel internetpagina’s een print this page-knop. Het is bovendien niet echt handig om onderweg of in de luie stoel een laptop open te klappen om digitale content tot ons te nemen. Er zijn wel apparaten geïntroduceerd die beloofden het digitale lezen aangenaam te maken, maar de lcd-schermen van die apparaten konden niet concurreren met de gedrukte letter.

De Iliad is één van de eerste e-book readers die gebruik maken van nieuwe e-ink-technologie. Het apparaat houdt wat afmetingen en gewicht betreft het midden tussen een paperback en een gebonden boek en bevat een accu die bij drie uur lezen per dag ruim een week meegaat. Als invoer accepteert de Iliad gangbare bestandsformaten zoals pdf en xhtml. Die bestanden kunnen er via een usb-kabeltje of een losse geheugenkaart opgezet worden. Het interne geheugen biedt plaats aan tientallen boeken. Als zij eenmaal in het geheugen staan, hoeft men niet veel meer te doen dan de Iliad in de tas te steken om zo onderweg de krant en boeken te kunnen lezen.

Via internet kan de Iliad bovendien draadloos geactualiseerde content – zoals de krant – binnenhalen. De Belgische krant De Tijd experimenteert hier al mee: tweehonderd abonnees doen mee aan een proef en halen de laatste editie van de krant met een druk op de knop binnen. Nederlandse kranten zullen ongetwijfeld snel volgen. Iliad-producent iRex is in gesprek met grote mediaconcerns in binnen- en buitenland. Maar ook de boekenlezer komt aan zijn trekken. Via Project Gutenberg is het mogelijk om kosteloos duizenden e-books te downloaden en een toenemend aantal uitgeverijen biedt naast folio-uitgaven ook digitale tijdschriften en e-books aan.

Met de knoppen news, books, docs en notes kan de gebruiker de verschillende functies van de Iliad bedienen en met de slidebar aan de linkerkant van het scherm door een e-book ‘bladeren’. Het scherm is drukgevoelig, met de bijgeleverde pen kunnen artikelen gemarkeerd en aantekeningen gemaakt worden. Maar het meest opvallende kenmerk van de Iliad is de kwaliteit van het beeld: het oogt rustig, knippert niet, is scherp – inderdaad, het lijkt wel papier.

De iPod revolutie
Een vergelijking met de muziekindustrie ligt voor de hand. Het was tenslotte de gouden combinatie mp3 (uitwisselbaar bestandsformaat), internet (fijnmazige distributie) en iPod (handzame speler) die de muziekwereld op z’n kop zette. De reacties van muziekindustrie waren conservatief en getuigden van juridisch denken: ‘Zo’n vaart zal het niet lopen’, en later: ‘We klagen die downloaders wel aan’. Inmiddels ziet de industrie in dat de innovatie niet te stoppen is: de consument bepaalt zelf welke tracks er op zijn iPod moeten komen (de nummers worden vaak niet eens meer op een cd gezet). iTunes doet goede zaken en veel platenzaken liggen er verloren bij. Overigens blijven copyrightkwesties ook bij e-books een heikel punt: de rechten zijn net als voor muziek geldt niet goed te beschermen. Digital Rights Management (DRM) moet kopiëren onmogelijk maken, maar in de praktijk blijkt dat dergelijke systemen de gebruiker te veel beperken. Bovendien werd elke vorm van beveiliging tot nu toe in no time gekraakt. De Iliad bevat mede daarom ook nog geen DRM systeem.

Accent
Het PDF-formaat is zo’n beetje de mp3 onder de boeken. Internet als distributiekanaal hadden we al. Alleen de ‘handzame speler’, daar ontbrak het nog aan. Maar daar kon met de Iliad wel eens verandering in komen. Veel mensen zeggen het gevoel van het papier – de weekendkrant bij de croissant en de koffie – te zullen missen. Maar denk eens aan de student, die dadelijk woordenboeken, syllabi, studieboeken én aantekeningenblok in één apparaat heeft zitten. De boeken zijn doorzoekbaar en stukken goedkoper. Syllabi worden gedownload van het blackboard van de universiteit. Aantekeningen worden na het college via internet gedeeld met anderen. Of aan de forens, die in de trein het laatste nieuws, de nieuwe Dan Brown en notulen van een vergadering wil lezen. Of aan de scholier, die een e-book reader waarschijnlijk veel cooler vindt dan zo’n stoffig boek.

Net als platenmaatschappij en platenwinkel zullen auteur, uitgever, drukker en boekhandel hun rol goed moeten overdenken. De drukker moet zich waarschijnlijk meer en meer toeleggen op speciaal werk, boeken die mensen toch in de kast willen zien staan, zoals fraai verzorgde uitgaven over kunst of boeken met foto’s. Bulkwerk, het drukken van paperbacks en kranten, zal als eerste marginaliseren. Uitgevers zullen een duidelijker accent moeten leggen op redactie en vormgeving, op het klantgerichter aanbieden van informatie (denk aan studiemateriaal op maat) en op de promotie en marketing van titels. Want net als een traditioneel boek behoeft ook een e-book (virtuele) bewegwijzering, zodat potentiële lezers de titel weten te vinden. Voor de boekhandel geldt dat het bestaande aanbod in de fysieke winkel aangevuld kan worden met relevante online publicaties. Groot voordeel van e-books is natuurlijk dat er geen kostbare winkelruimte verloren gaat en dat de boekhandelaar nooit met voorraden blijft zitten. De marges zijn daarentegen kleiner. Misschien dat alleen online reuzen als Bol.com en Amazon, en gespecialiseerde boekhandels zullen overleven. Elke handige auteur kan immers zelf een site in elkaar knutselen en daar zijn e-books verkopen. Geen uitgever of boekhandel die er dan nog aan te pas komt.

Ommezwaai
Er gaat een interessante analogie schuil in de bijdrage van Gutenberg aan de mediatechnologie en waar het hem in feite ook om te doen was: het produceren van letters en beelden op zo’n manier dat ze voor hergebruik in aanmerking kwamen. Maar of de Iliad – of e-booktechnologie in het algemeen – de boekdrukkunst en de manier waarop we informatie tot ons nemen gaat veranderen, is van een aantal factoren afhankelijk. Ten eerste: de technologie. Deze lijkt er klaar voor: de Iliad biedt een prettige leeservaring en doet lang genoeg met een opgeladen accu om praktisch gebruik mogelijk te maken. Ten tweede: de inhoud is er of zit eraan te komen. Uitgevers van kranten zien ook wel in dat online distributie de toekomst heeft en voor uitgevers van boeken biedt de omschakeling naar een elektronisch product weinig problemen. Ten derde: het distributiekanaal is aanwezig. Bijna tachtig procent van de Nederlandse huishoudens beschikt inmiddels over een internetaansluiting.

Over de vierde factor, het lezende publiek, bestaan meer twijfels. Zijn de afnemers er klaar voor? Bij de muziekindustrie heeft de ommezwaai ook op zich laten wachten, terwijl de omstandigheden al langere tijd gunstig waren. De iPod zorgde uiteindelijk voor het kristallisatiepunt waar het ijs zich omheen vormde. Dat zou met de Iliad van iRex ook het geval kunnen zijn. De hoge introductieprijs van vijf- of zeshonderd euro doet daar niets aan af. Niets gaat sneller in prijs omlaag dan dit soort van technologie.

Bij ondergetekende komt de Iliad gewoon naast de zaterdagochtendcroissant te liggen. Wel eerst even handen wassen voordat er door de online krant gebladerd wordt, want die vette vingers op het scherm verdwijnen helaas niet meer automatisch met de krant in de oud-papierbak.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in