De Max Havelaar is niet alleen de beste roman uit de Nederlandse literatuur het is ook een roman die na meer dan een eeuw nog steeds actueel is. Inhoudelijk misschien niet eens zozeer: als ‘de Javaan’ nog steeds mishandeld wordt dan is het tenminste niet meer door ons, en ook niet met ons uitdrukkelijke goedvinden. Maar formeel, als een boek dat begint als een roman en eindigt als iets wat direct ingrijpt in de werkelijkheid, is de Max Havelaar zo modern als geen ander boek in onze letteren. En wie alleen naar het romangedeelte kijkt met zijn ingewikkelde structuur, die bij het lezen toch zo logisch en doorzichtig blijft – die kan zich haast niet voorstellen dat er in onze taal nog eens iets zal worden gepresteerd van die kracht.
Want ik ben geen vliegenreddende dichter, geen zachtmoedige droomer, zooals de getrapte Havelaar die zyn plicht deed met den moed van een leeuw, en honger lydt met het geduld van een marmot in den winter.
Dit boek is een inleiding… Ik zal toenemen in kracht en scherpte van wapenen, naarmate het noodig zal wezen… God geve dat het niet noodig zy!
