overgenomen uit ePaper van NRC Handelsblad 7 oktober

[b]Boeken Schrijver kan zich direct tot lezer wenden[/b]
einde van bestsellerdictaat

Lezer en schrijver winnen bij e-book
De komst van het e-book zal grote ge- volgen hebben voor de boekenmarkt. Uitgevers krijgen het zwaar en de boek- handels krijgen een andere functie, meent Hans Vervoort.
Illustratie Cyprian Koscielniak
Het ziet er naar uit dat, na een lange aanloop, het e-book in de komende jaren terrein zal winnen op de boekenmarkt. Bange voorge- voelens bekruipen de boekhandelaren en de uitgevers: zal het e-book hun einde beteke- nen?
En dat terwijl de branche het in de laatste de- cennia net zo goed voor elkaar had. Jaarlijks bepaalden de inkopers van de boekhandels- ketens welke nieuwe titels bestsellers zouden worden en kochten die in grote aantallen in, uiteraard met extra korting. Die titels, in gro- te stapels neergelegd, werden natuurlijk van- zelf de toptienboeken. Via deze self-fulfilling prophecy werd het risico van flops ingedamd. Een goed werkend systeem was het en het CPNB liet dan ook steevast weten dat de boe- kenmarkt weer een uitstekend jaar achter de rug had. Schrijvers klaagden dat de levens- duur van hun titels nog maar enkele maan- den was en intellectuelen vonden de keuze in hun buurtboekhandel wel erg mager wor- den. Maar een kniesoor die daarop lette. Toen een jaar of tien geleden het eerste e- book op de markt kwam, schudde de branche het hoofd. Lezen van een scherm zou nooit wat worden. Ze kregen gelijk in hun scepsis, het e-book kwam niet van de grond.
Tot twee jaar geleden het elektronische pa- pier uitgevonden werd, en de e-reader zich als gewoon papier liet lezen. Daarmee was het grootste bezwaar overwonnen en begonnen

de voordelen van het e-book te prevaleren: lagere boekprijzen, enorme opslagmogelijk- heid, doorzoekbaarheid van de tekst, keuze- mogelijkheid van lettergrootte en -type.
Wat voor consequenties zal het oprukken van het e-book hebben voor de betrokken partij- en: schrijvers, uitgevers, boekhandels en le- zers?
Van veel auteurs zijn nu alleen de laatste titels in de boekhandel te krijgen. Het e- book maakt het voor schrijvers en hun uit- gevers mogelijk al hun titels tot in alle eeu- wigheid beschikbaar te stellen voor de lezers, al dan niet tegen betaling. Oud fonds krijgt daardoor een nieuw leven en daarvan profi- teert de schrijver: lezers die zijn laatste boek waardeerden, kunnen voorgaande titels op- vragen, terwijl dat bij het papieren boek al- leen nog via de bibliotheek of een antiquari- aat mogelijk was.
Voor bestsellerschrijvers biedt het e-book grote kansen op betere verdiensten. Ze kun- nen zowel uitgever als boekhandel omzeilen en hun nieuwe boek rechtstreeks als e-book aanbieden op hun eigen website of een geza- menlijk bestsellersverkooppunt. Een correc- tor voor de tikfouten en een vormgever voor lay-out en omslag zijn makkelijk te vinden, en als die betaald zijn kan hij de volledige op- brengst van het boek in eigen zak steken. Dat is andere koek dan de 10 à 15 procent van de verkoopprijs die schrijvers nu ontvangen. Maar ook voor schrijvers met een beperkt pu- bliek is het e-book aantrekkelijk. In de hui- dige hectische boekenmarkt is het voor hen
vrijwel onmogelijk om voldoende kopers te vinden gedurende de drie of vier maanden dat hun boek in de winkel ligt. Deze en ande- re ‘slowsellers’ zullen op internet veel meer kans krijgen gevonden te worden door hun publiek.
Een groot deel van de functie van de uitge- ver, namelijk het drukken en verspreiden van het boek vervalt in het digitale tijdperk. Over blijven de selectie van al dan niet verkoopba- re manuscripten, de redactionele begeleiding van de schrijver en de pr-activiteiten. Dat laat- ste is een al tanende bezigheid: schrijvers be- seffen dat het tegenwoordig tot het schrij- versvak behoort om aandacht van de media te trekken en nemen dat al lang zelf ter hand. In de digitale markt zullen ze steeds meer ge- neigd zijn hun eigen pr te verzorgen. Een ei- gen website is wel het minimum. Nu zijn er al op YouTube filmpjes te zien die schrijvers van zichzelf maken.
Als bestsellerauteurs in de toekomst hun e- books zelf of via een e-boekhandel te koop aanbieden, is de uitgeverij de kurk kwijt waar het op drijft. Blijft over: het begeleiden van debutanten en ‘kleine’ schrijvers. Dat zal geen vetpot zijn.
Boekhandelsketens zoals Libris en AKO/Bru- na draaien nu vooral op de toptien-verkopen die zij zelf op gang brengen. Maar als he- te-book de markt verovert, zullen juist die populaire titels het eerst in digitale richting verdwijnen, mee op vakantie. Het einde van de ketenboekhandels lijkt dan in zicht, de di- gitale e-bookstore neemt het over.

De boekhandels die zich richten op een groot assortiment zullen minder last hebben van de digitalisering. Het meest voor de hand lig- gende toekomstbeeld is dat je over een jaar of tien naar de boekhandel gaat voor:
Print on demand: je wilt een bepaald boek toch in papieren vorm in je boekenkast heb- ben en de boekhandel heeft de daarvoor be- nodigde printersoftware en papier.
Heel bijzondere uitgaven: kunstboeken, 3-di- mensionale boeken en boeken die een groot formaat vergen. Denkbaar is dat er nog vrij lang behoefte zal zijn om te ‘browsen’, om rond te wandelen in een boekwinkel en nieuwe uitgaven te zien. Boekhandels zouden zich kunnen omvor- men tot toonzalen van e-books, waarvan al- le titels enkele ‘print-on-demand’-exempla- ren beschikbaar zijn. De koper kan daar ou- derwets bladeren en vervolgens het boek als e-book bestellen.
De lezer is met het e-book goedkoper uit en kan op vakantie zonder kilo’s papier mee te voeren. Maar het probleem zal worden dat hij vaak niet weet welk e-book te kopen. In de huidige boekhandel liggen de toptiensellers klaar, de keuze is overzichtelijk.
In de digitale boekenmarkt wordt het aantal titels gigantisch en hoe maak je daar je keus uit? Dat zal nieuwe hulpmiddelen genereren. Na- tuurlijk gaan er toptienlijsten van e-books ontstaan, maar omdat er véél meer aanbod is dan op het ogenblik, zullen lezers ook meer
uitgedaagd worden nieuwe paden te bewan- delen. En dan komen opdagen: Automatische signaleringssystemen: mail mij als er een nieuw boek uitkomt van schrij- ver X.
Boekenzoekmachines waarbij de lezer intikt naar welk soort boek hij op zoek is (qua on- derwerp, stijl e.d.). De boekenzoekmachine genereert dan uit het aanbod een titelselec- tie van bekende maar ook minder bekende auteurs. Enkele al functionerende zoekma- chines zijn whichbook.net allreaders.com en Google Books.
De ‘review’-sites zoals je die nu al ziet in de reiswereld: elk hotel, elk restaurant beoor- deeld door bezoekers. Dat zal ook voor boek- titels gaan gelden.
Kortom: het wordt stil op straat en druk op de digitale snelweg.