Er is al veel gezegd en geschreven over de iLiad, de ebook reader van Nederlandse bodem. Maar ook elders werken verschillende bedrijven hard aan een nieuwe generatie ebookreaders. Wiebe de Jager van ereaders.nl importeerde een Hanlin V3 ‘Mobile Library’ van Jinke Electronics uit China en zette zijn ervaringen op elektronisch papier.

De iLiad, de Sony Reader, de onlangs geïntroduceerde Franse Cybook Gen 3 en de hier besproken Hanlin V3 ereader maken allemaal gebruik van elektronisch papier. E-paper is een technologie die totaal verschilt van bijvoorbeeld de lcd schermen die we in platte televisies of laptops aantreffen. Het elektronisch papier leest comfortabel en het oogt scherp, maar kan voorlopig alleen nog statische zwart/wit beelden tonen. Een ebookreader moet je dus zien als een concurrent van het boek, niet als vervanging van een laptop.

Deze review zal niet zozeer ingaan op de vergelijking tussen gewoon papier en elektronisch papier; de aandacht gaat vooral uit naar de ereader zelf, het gebruiksgemak en de leeservaring. Tot slot wordt het apparaat bekeken vanuit het perspectief van een uitgever.

De Hanlin V3: een eerste indruk

De V3 Mobile Library van Jinke (in Nederland ook wel bekend als de LBook of de BeBook) is voorzien van een scherm met een diagonaal van 15 cm. Het apparaat heeft ongeveer het formaat van een kleine paperback, maar is een stuk dunner: nog geen centimeter dik. Het gewicht is slechts 200 gram. De eReader is voorzien van 512 megabyte intern geheugen. Dit kan uitgebreid worden door een standaard SD geheugenkaartje in de daarvoor bestemde uitsparing te plaatsen.

De ereader wordt zeer compleet geleverd: naast het apparaat zelf tref ik een luxe etui aan, een koptelefoon, een netstroom adapter, een USB kabel, een accu en zelfs een schroevendraaiertje om het batterijklepje te kunnen openen. Er wordt een Chinese handleiding meegeleverd, maar gelukkig heeft de fabrikant een Engelse versie van de handleiding als ebook op het apparaat geïnstalleerd.

Het apparaat zit solide in elkaar; de kunstof behuizing voelt prettig aan en eenmaal opgeborgen in de meegeleverde etui lijkt het de degelijkheid van een boek te benaderen. Zittend in een treincoupe zouden andere passagiers niet eens doorhebben dat je een ebook leest, als je de ereader in het etui hebt ‘verstopt’.

Je kunt in ieder geval heel wat digitale boeken verslinden voordat de batterij leeg is; volgens de specificaties volstaat één acculading voor zo’n 8000 paginawisselingen. Dat is het leuke van e-paper: het scherm vraagt alleen een beetje energie om een bladzijde te wisselen, daarna niet meer. Lekker langzaam lezen vormt dus geen aanslag op de batterij. Veel heen en weer bladeren wel.

Bediening

De eReader is voorzien van een beperkt aantal knoppen, waarmee alle functies bediend kunnen worden. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de iLiad is de ereader niet voorzien van een touchscreen; er kunnen dus geen aantekeningen gemaakt worden.

Naast een aan/uit knop aan de bovenzijde vinden we aan de zijkant twee knopjes waar het volume mee aangepast kan worden (de ereader kan ook MP3 bestanden afspelen). De ereader is verder uitgerust met twee grotere bladerknoppen en, onder het scherm, met een aantal multifunctionele cijfertoetsen. Aan de onderzijde van de ereader zijn tenslotte de aansluitingen voor de lader/usb kabel en de koptelefoon weggewerkt.

Bij het installeren van de batterij (die sterk doet denken aan de accu die je in een mobiele telefoon aantreft) valt op dat er ook een uitsparing is voor een simkaart. Daarover vind ik niets terug in de handleiding, maar het lijkt erop dat de fabrikant plannen heeft om de ereader in de toekomst te voorzien van de mogelijkheid om draadloos boeken of zelfs de digitale editie van de krant te downloaden via een mobiele dataverbinding.

Het opstarten gaat vrij vlot, de eReader doet er nog geen tien seconden over om op te starten. Het openen van een ebook gaat ook voldoende snel. Het apparaat beschikt ook over een standby functie; met een korte druk op de aan/uit knop worden alle toetsen geblokkeerd.

Het scherm

Bij een ebook reader draait het in eerste instantie natuurlijk om het scherm. Het scherm oogt als glimmend, enigszins grijzig papier. Het ziet er zeker niet uit als een lcd scherm. Tijdens het inschakelen laat het scherm even wat ‘ruis’ zien. Dat wordt snel gevolgd door een opstartscherm dat melding maakt van ‘My Mobile Library’. Blijkbaar wil het apparaat de concurrentie aangaan met je gehele boekenkast.

De ereader toont vervolgens een lijstje met documenten die zich in het geheugen bevinden. De fabrikant heeft naast de Engelse handleiding en een Engelse versie van Robinson Crusoe ook een aantal Chinese documenten geïnstalleerd. Die laatste worden ook in Chinese karakters weergegeven, het apparaat kan dus verschillende tekensets aan.

Verassend is dat je het idee hebt dat je naar een ‘echte’ bladzijde zit te kijken, alhoewel ik de neiging om met m’n vinger of een pen een document op het scherm ‘aan te klikken’ wel moest onderdrukken. Je hebt instinctief dus toch het gevoel dat je met een computertje te maken hebt.

De meest opvallende eigenschap van het scherm is dat het niet is voorzien van achtergrondverlichting, zoals bij een lcd scherm het geval is. ’s Avonds of ’s nachts moet je er dus lamp- of kaarslicht bijhalen om te kunnen lezen. Het scherm is ook in vol daglicht goed te lezen; e-paper is immers gebaseerd op het principe van lichtreflectie, net als gewoon papier.

Leeservaring

De Engelse handleiding was het eerste document dat ik opende. De grote vraag is natuurlijk: hoe leest dat nou, op zo’n klein scherm? Want een klein scherm is het wel. Maar doordat de tekst zeer scherp wordt afgebeeld biedt de ereader toch een aangename leeservaring. Het leescomfort valt of staat wel met het documentformaat, maar daarover later meer.

Handig is dat je bij elk document een aantal bladwijzers kunt toevoegen. Deze blijven ook bewaard als je de eReader uitschakelt. Dit maakt het navigeren door een document erg eenvoudig. De eReader onthoudt ook op welke pagina je gebleven was als je een ebook ‘sluit’ of het apparaat uitzet. Bij het openen van een willekeurig ebook kom je automatisch op de laatst gelezen pagina terecht.

De handleiding is duidelijk geoptimaliseerd voor het apparaat: de tekst en figuren zijn goed leesbaar en daarmee scoort de ereader wat mij betreft meteen punten. Ja, het is echt wat anders dan een lcd scherm. Van dit scherm kun je zonder dat je ogen vermoeid raken een langere tijd lezen. Het ‘bladeren’ gaat door middel van de twee bladerknoppen. Met kort indrukken ga je steeds één pagina voor- of achteruit, door de knoppen wat langer in te drukken ga je tien pagina’s voor- of achteruit.

De eReader doet er een kleine seconde over om een pagina te wisselen. Dat zit hem in twee onderdelen: de pagina moet uit het geheugen opgediept en verwerkt worden en daarna moet het elektronisch papier even ‘gewist’ worden voordat er een nieuwe pagina verschijnt. Ik kan me voorstellen dat dit geen probleem is als je gewoon rustig bladzijde voor bladzijde een boek leest, maar snel bladeren is er niet bij. Een minpunt ten opzichte van het ‘ouderwetse’ boek. Zie ook het videofragment hieronder.

Filmpje: bladeren door een ebook

Bestanden overzetten

Bestanden kunnen op twee manieren op de eReader gezet worden: via de usb kabel of via het geheugenkaartje. Voordeel van de usb verbinding is dat de accu dan meteen opgeladen wordt. De computer herkent de eReader als een externe schijf en je kunt er vervolgens eenvoudig documenten naartoe slepen. Dat geldt ook voor het werken met de losse geheugenkaart: je sleept de documenten die je op de ereader wilt lezen naar het geheugenkaartje en op het moment dat je het kaartje in de ereader stopt wordt deze automatisch herkend.

Je kunt heel wat boeken meenemen op deze manier: op een geheugenkaartje van twee gigabyte kun je wel duizend boeken kwijt, alhoewel dit afhankelijk is van het formaat en van het aantal afbeeldingen in de boeken. De kreet ‘My Mobile Library’ is wat dit betreft niet overdreven.

Ebook formaten

De Hanlin V3 ondersteunt veel verschillende documenttypen: pdf, tekstbestanden, Microsoft Word documenten, html bestanden en Wol documenten (een eigen bestandsformaat). Het apparaat ondersteunt ook Mobipocket. Naast deze documenten kan het apparaat ook met afbeeldingen en mp3 bestanden overweg.

Pdf is een gangbaar en geaccepteerd bestandsformaat, maar het scherm is te klein om een gemiddeld pdf bestand in zijn geheel te tonen. Inzoomen of de pagina in twee delen splitsen kan ook, maar dit leest toch minder prettig. Het probleem is dat pdf een ‘gesloten’ formaat is: éénmaal opgemaakt kan de tekst niet meer schuiven of afgebroken worden om kortere regels te maken.

Een test met het lezen van een pdf bestand dat werd opgemaakt voor een ‘normaal’ boek brengt direct deze beperking naar voren: de pdf wordt netjes geopend en elke pagina wordt in zijn geheel getoond, maar de letters zijn net te klein om de tekst goed te kunnen lezen.

Inzoomen kan wel, maar net iets te ver: links en rechts vallen er wat letters weg (de fabrikant liet me desgevraagd weten meerdere zoomniveaus in overweging te nemen, zodat je precies ver genoeg kunt inzoomen). Kantelen kan ook, dan wordt de pdf 90 graden gedraaid en worden de regels over de lange zijde van het scherm getoond. Dat is voorlopig misschien nog de beste manier om pdf bestanden te lezen.

Mobipocket

Het bestandsformaat dat vaak wordt genoemd als dè standaard voor ebooks is Mobipocket. Dit is een ‘reflowable’ formaat; op een klein scherm krijg je gewoon kortere regels te zien en je kunt zelf de lettergrootte instellen. Dat is handig voor mensen die graag zonder leesbril willen lezen en ideaal voor mensen met een visuele handicap.

Het Mobipocket formaat ondersteunt ook drm (digital rights management), zodat een ebook beveiligd kan worden tegen onbeperkt kopiëren. Vooral uitgevers zijn daar blij mee, consumenten wat minder. De Hanlin V3 ondersteunt Mobipocket sinds september 2008, middels een software update. Overigens betwijfel ik hoe lang (ebook) uitgevers met drm zullen werken; bij de muziekindustrie verkoopt men inmiddels ook steeds minder beveiligde muziek.

Conclusie

De Hanlin V3 Mobile Library behoort duidelijk tot een nieuwe generatie ebook readers. Het elektronisch papier maakt de belofte waar; het leest als papier. Sommige mensen aan wie ik de Hanlin liet zien dachten zelfs dat het ‘beeld’ niet echt was, maar bestond uit een soort demonstratiesticker. Het apparaat is voldoende uitontwikkeld en is stabiel genoeg om te kunnen functioneren als draagbare reisbibliotheek. Mits er genoeg ebooks zijn om te lezen.

Er is gelukkig steeds meer content digitaal – in de vorm van een ebook – verkrijgbaar. Op een website als Ebook.nl vind je tienduizenden titels. Dit zijn momenteel voornamelijk Engelstalige ebooks, maar er komt ook steeds meer Nederlandstalig werk beschikbaar, waaronder bijvoorbeeld alle genomineerden voor de Ako literatuurprijs.

Ook experimenteren auteurs en uitgevers met het gratis weggeven van ebooks. Zo werd het laatste boek van Nicci French in delen als download beschikbaar gemaakt door Bol.com en uitgeverij A.W. Bruna zette zelfs volledige boeken gratis online.

Het lezen vanaf een ebook reader blijft weliswaar nog een beetje behelpen, maar dat heeft ook wel weer zijn charmes en het went bovendien snel. Het aanbod van ebooks groeit dagelijks en de Hanlin V3 geeft je echt het idee dat de evolutie van de boekdrukkunst een nieuwe weg is ingeslagen.

Ik ga in ieder geval op zoek naar wat klassiekers op de website van project Gutenberg, waar je gratis duizenden digitale titels kunt downloaden. En als uitgever ga ik volop experimenteren met de Hanlin V3 om te kijken hoe wij onze uitgaven ook als ebook kunnen gaan aanbieden.

Waar te koop

De Hanlin V3 ebookreader is verkrijgbaar bij ereaders.nl.

Tekst en foto’s: ereaders.nl / Wiebe de Jager – Laatste update: oktober 2008