Zo’n tien jaar geleden, nog voor de internethype, werd de doorbraak van het ebook al voorspeld, maar sindsdien wordt er alleen maar meer papier bedrukt en blijft het ebook een marginale rol spelen in het boekenvak. Toch zijn er aanwijzingen dat het ebook deze keer wel op het punt van doorbreken staat. TNO meldt op basis van recent onderzoek dat de ebook reader over tweeënhalf jaar in Nederland is ingeburgerd. Daarbij zal het illegale aanbod van ebooks zeker een rol spelen, dat is althans onze voorspelling.
De hernieuwde belangstelling voor het ebook vloeit vooral voort uit de commerciële introductie van ebook readers die gebruik maken van elektronische inkt, bijna drie jaar geleden. En met de introductie van de Kindle eind 2007 door Amazon staat de e-reader definitief op de kaart. Maar de marktpenetratie van e-readers in Nederland is nog laag, ondanks het feit dat één van de eerste ebook readers met een eInk scherm, de iLiad, door een Nederlandse fabrikant werd ontwikkeld.
Onderzoeksinstituut TNO deed onlangs uitgebreid onderzoek naar de e-reader en komt tot de conclusie dat de elektronische boekenlezers over tweeënhalf jaar tot het dagelijkse beeld kunnen behoren. Deze uitspraak is gebaseerd op de Forrester Techpotential, een methode die aan de hand van gebruikersonderzoek, marktgrootte en adoptie van vergelijkbare technologie de potentie van een nieuwe technologie voorspelt. Volgens TNO zal de marktpenetratie in 2013 tegen de 30 procent bedragen. Voorwaarde is wel dat de e-readers in prijs zakken en dat er voldoende Nederlandstalige content beschikbaar is.
Juist bij dat laatste punt wringt de schoen, want uitgevers investeren nog niet en masse in het elektronisch beschikbaar maken van hun uitgaven. Deels komt dat door de onduidelijkheid die bestaat over de verschillende ebook formaten en deels over zorgen over het illegaal kopiëren van content.
Ebook formaten: toren van eBabel?
Wanneer we de verschillende formaten voor ebooks beschouwen blijkt het aloude pdf formaat veel voordelen te hebben. Het formaat is breed geaccepteerd, de vormgeving van het boek blijft behouden en alle uitgevers en vormgevers werken met pdf bestanden. Daarom vraagt het aanbieden van pdf ebooks weinig extra investering (conversie) van de uitgever. Maar pdf bestanden worden alleen goed weergeven op ebook readers met een voldoende groot scherm. Pdf ebooks lezen op een kleine e-reader of zelfs een pda of smartphone zit er niet in. Bovendien is het lastig om pdf bestanden tegen kopiëren te beveiligen.
Ebook formaten die de laatstgenoemde problemen niet kennen zijn Mobipocket en .EPUB. Beide ebook formaten zijn ‘reflowable’, zodat ebooks op verschillende schermgrootten goed worden weergegeven. Dat maakt de conversie van grafisch complexe boeken echter lastiger en dus kostbaar voor een uitgever.
Mobipocket heeft inmiddels een uitgebreide database ontwikkeld met veel content, die zo aangesloten kan worden op een digitale boekhandel. De beveiliging is op orde en er zijn goede conversietools beschikbaar voor uitgevers of individuele auteurs. Maar aangezien Amazon, eigenaar van Mobipocket, de laatste tijd monopolistische trekjes begint te vertonen, vraagt een toenemend aantal uitgevers zich af of ze wel in Mobipocket ebooks moeten investeren.
Het .EPUB formaat is een zogenaamde ‘open’ standaard. Er zijn echter nog maar weinig ebook readers die het formaat ondersteunen en er is nog geen goede conversie software voorhanden. Ook is er nog maar weinig content beschikbaar in het .EPUB formaat.
De geconcipieerde onzekerheid over het ontbreken van een standaard bestandsformaat voor ebooks heeft ertoe geleid dat TNO samen met uitgevers een vervolgproject voor standaardisatie gaat opzetten. Waarschijnlijk zal kopieerbeveiliging ook een rol spelen in dit onderzoek, want uitgevers zijn beducht als het gaat om auteursrecht en illegaal kopiëren. Je hoeft maar naar de muziekindustrie te kijken om te zien dat deze angst gegrond is.
Illegaal aanbod sleutel tot snelle acceptatie
Toch schuilt juist in het illegale aanbod van ebooks waarschijnlijk de sleutel tot het succes van de e-reader. Op internet circuleren steeds meer illegale pdf bestanden van auteursrechtelijk beschermde boeken. Dat kunnen ‘originele’ pdf bestanden zijn die via een redacteur, vormgever of drukker in het illegale circuit zijn beland, maar ook gescande versies van boeken. Het scannen van boeken is met de introductie van apparaten zoals de Booksnap binnen handbereik gekomen van amateurs en dat leidt tot een toenemend aanbod van illegale pdf ebooks.
Mensen die deze pdf bestanden downloaden zullen deze niet snel uitprinten – het is goedkoper om het boek dan alsnog te kopen – en ook niet van een computerscherm lezen. Dan ligt het voor de hand om een device aan te schaffen dat in staat is om deze pdf bestanden op prettig leesbare wijze te tonen, dat voldoende opslagcapaciteit heeft om een hele bibliotheek aan te leggen en makkelijk mee kunt nemen. Dat device is de ebook reader.
Onze voorspelling is dat, net zoals de opkomst van Napster het illegaal uitruilen van muziek bespoedigde, wat weer leidde tot een brede acceptatie van de mp3 speler, ook het illegale aanbod van ebooks zal leiden tot een snelle aanvaarding van de ebook reader. Hierbij zal pdf een leidende rol spelen, dit bestandsformaat leent zich prima voor het scannen van pagina’s en is daarmee de mp3 onder de ebook formaten. Dat betekent op zijn beurt dat e-readers een schermgrootte zullen hebben dat vergelijkbaar is met de paginagrootte van een gemiddeld boek.
De les die uitgevers moeten leren is dat het kopiëren uiteindelijk toch niet tegen is te gaan. Slimme uitgevers investeren in nieuwe business models, niet in kopieerbeveiligingen. Op termijn zullen sommige uitgevers hun meerwaarde als distributeur van informatie verliezen en van het toneel verdwijnen. Voor creatieve auteurs wordt het daarentegen steeds eenvoudiger om een podium te vinden. En de fabrikanten van devices waarop men ebooks kan lezen – dat hoeft niet noodzakelijk een e-reader te zijn! – die gaan gouden tijden tegemoet. Het kan snel gaan met een nieuwe technologie; vraag dat maar aan Apple.
